شوارق النصوص (کتاب)
«شوارق النصوص» با نام کامل «شوارق النصوص فی تکذیب فضائل اللصوص» اثر میر حامد حسین موسوی هندی (۱۲۴۶- ۱۳۰۶ق)، مشتمل بر تعدادی از روایات ساختگی فضائل خلفا در مکتب سقیفه و نقد و بررسی آن‌ها با استناد با کتب معتبر اهل سنت است. کتاب توسط طاهر سلامی مورد تحقیق قرار گرفته است.
انگیزه نگارش
نویسنده، انگیزه و هدف خود از نگارش کتاب چنین بیان کرده است: با توجه به اینکه محدث فاضل و راوی یافت نمی‌شد مگر آنکه در هلاکت افتاده و ارتکاب فسق و فجور را پیشه خود ساخته بود و هر فضیلت و منقبتی که از دو لب مبارک خاتم‌الانبیاء(ص) در مدح امیر(ع) و اولاد طاهرینش خارج شده بود را متوجه خلفا و پیروان نادان و دون‌فطرت خوشان نمودند و به این اکتفا نکرده، بلکه روایاتی دروغین جعل نمودند که مضمون آن‌ها، موجب انحطاط و تحقیر شئون و مقامات امیرالمؤمنین(ع) و اولاد ایشان بود، که نسبت آن روایات دروغین به رسول خدا(ص) و انتشار آن‌ها بین مردم موجب می‌شد که امت بی‌توجه و بی‌اعتنا به خاندان نبوت باشند. با وجود چنین مصیبتی، در نظر گرفتم کتابی بدیع تصنیف نمایم که تاکنون بدین روش کسی درصدد تصنیف و تألیف برنیامده است، کتابی که قدر و شأن و منزلتش را آنانی می‌دانند که علم واقعی در دلشان رسوخ نموده و ثابت گردیده است».
ساختار کتاب
کتاب با دو مقدمه از محقق و مؤلف آغاز و مطالب در سه باب و هر باب در چندین فصل تنظیم شده است. بنابر آنچه محقق در مقدمه خویش مرقوم نموده، مؤلف کتاب را در ضمن هفت باب به ترتیب ذیل تنظیم کرده است:
- فضایل ساختگی و دروغین درباره ابوبکر ابن ابی‌قحافه؛
- فضایل ساختگی و دروغین درباره عمر بن خطاب؛
- فضایل ساختگی و دروغین درباره عثمان بن عفان؛
- فضایل ساختگی و دروغین در خصوص ابوبکر و عمر؛
- فضایل ساختگی و دروغین درباره خلفای سه‌گانه با هم؛
- فضایل ساختگی و دروغین درباره معاویه، عایشه و بقیه اصحاب؛
- فضایل ساختگی و دروغین در مذمت شیعه و اموری که مربوط به مذهب تشیع است.
البته متأسفانه آنچه از کتاب موجود است، فقط مشتمل بر باب اول و دوم و چهارم است و از باقی کتاب، اثری به‌دست نیامده است.
شیوه نویسنده در تألیف این کتاب، مانند روش ایشان در کتاب «عبقات‌الانوار» است که در ابتدا سند و پس از آن، متن روایات مورد بحث را بررسی نموده و در هر دو مرحله، استناد ایشان منحصراً به اقوال و کتاب‌های معتبر مخالفین (اهل سنت) است.
گزارش محتوا
در مقدمه محقق، ابتدا شرح‌حال مفصلی از نویسنده ارائه گردیده سپس، به معرفی کتاب و توضیح اقدامات تحقیقی صورت گرفته در آن، پرداخته شده است. در مقدمه نویسنده نیز ضمن معرفی پیامبر(ص) و امامان هدایتگر(ع)، به انگیزه تألیف کتاب اشاره شده است.
نویسنده در این کتاب، به بررسی روایات ساختگی درباره فضایل خلفا در مکتب سقیفه پرداخته و نقد آن‌ها با استناد به صحاح سته (کتاب‌های صحیح شش‌گانه)، مسندها و کتب معتبر اهل سنت عرضه کرده است.
اولین باب کتاب به روایاتی مجعول در فضیلت خلیفه اول؛ ابوبکر بن ابی‌قحافه اختصاص یافته است. در این باب، در ۳۶ فصل، ۳۶ حدیث جعلی در کتب اهل سنت مورد بررسی قرار گرفته و تناقض‌ها و توجیه‌های عالمان و نویسندگانشان مطرح شده است.
برای نمونه، اولین روایتی که مورد توجه مؤلف قرار گرفته؛ تجلی خداوند برای خلیفه اول است: ولی‌الله دهلوی در کتاب «ازالة الخفاء» در قسمت فضائل ابوبکر چنین آورده است: «در حدیث جابر است که در واقعه‌ای که عده‌ای از قبیله بنی عبدالقیس بر رسول خدا(ص) وارد شدند، یکی از آنان کلام بی‌ربطی بدون اینکه در مفاد آن کلام دقت نماید بر زبان جاری ساخت، ابوبکر جواب کامل و مناسبی به او داد، پس پیامبر(ص) فرمود: ای ابوبکر، خداوند رضایت بزرگ‌تر و عالی درجه خود را به تو عطا فرمود، جمعی پرسیدند: مرادتان چیست؟ حضرت فرمودند: خداوند متعال روز قیامت برای همه مردم یک‌جا و یک‌جور جلوه می‌نماید، ولی برای ابوبکر در صورتی جدای از مردم و جدای از آنکه برای مردم جلوه می‌کند تجلی می‌نماید».
این روایت طرق بسیاری دارد که به جابر، انس بن مالک، علی بن ابی‌طالب، زبیر، ابوهریره و عایشه ختم می‌شود. ابن جوزی، خطیب بغدادی، فیروزآبادی، ابن عدی، شوکانی و ذهبی بر کذب و ساختگی بودن این حدیث تصریح نموده‌اند زیرا علاوه بر اینکه در طرق و اسناد آن، رواتی مجهول، ضعیف، کذاب و جاعل وجود دارند، پذیریش این حدیث مستلزم تفضیل ابوبکر بر جمیع خلائق ازجمله انبیاء و غیر انبیاء است.
از مطالب دیگر این باب از کتاب می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد: وضوی ابوبکر و ملحق شدن وی به نماز جماعت؛ اختیار روح ابوبکر؛ برداشته شدن عذاب از محبین ابوبکر؛ اینکه ابوبکر قبه‌ای داشته که از آن به خداوند می‌نگرد؛ سلام خداوند بر ابوبکر و سؤال از رضایت او؛ دخول به بهشت مشروط به حب ابوبکر؛ اینکه خداوند ابوبکر را خلیفه پیامبر(ص) قرار داده است؛ مقدم بودن ابوبکر بر دیگران...
فصل دوم در ۲۳ فصل، بیانگر ۲۳ حدیث جعلی در فضایل عمر بن خطاب در کتب اهل سنت است که نویسنده نظریات مختلف بزرگان اهل سنت را شرح داده و دروغین بودن آن‌ها را با استناد به کتاب‌های معتبر عامه اثبات کرده است. برخی از موضوعات این روایات، عبارت‌اند از: اولین کسی که نامه اعمالش به دست راستش داده می‌شود؛ تجویز نبوت برای عمر؛ کثرت فضایل عمر؛ مباهات خداوند بر عمر؛ گریه اسلام بر مرگ عمر؛ چراغ بهشت بودن عمر برای اهل بهشت؛ ملازمت حق با عمر؛ تسمیه عمر به فاروق؛ علو درجه عمر؛ نزول قرآن برای تأیید عمر؛ فضل عمر بر مردم؛ ترس شیطان از عمر و...
در آخرین فصل، ضمن ۱۳ فصل به بررسی روایات جعلی و ساختگی که در فضیلت شیخین ذکر گردیده پرداخته شده است که ازجمله موضوعات مطرح در این روایات، می‌توان به آنچه در بهشت برای محبین این دو مهیا گردیده؛ افتخار بهشت به تزیینش برای این دو؛ اینکه محبت این دو داخل کننده در بهشت است؛ عدم رهایی دشمنان ایشان از دوزخ؛ وزیر پیامبر(ص) بودن آن‌ها در دنیا و آخرت؛ استغفار ملائکه برای محبین آن‌ها و لعن دشمنانشان؛ اینکه این دو و پیامبر(ص) از خاکی واحد خلق شده‌اند؛ این دو برای پیامبر(ص) به منزله هارون هستند برای موسی(ع) و... اشاره کرد.
در پایان می‌توان گفت که مطالعه این کتاب، ما را تا حدودی با نبوت و امامت و حتی توحید در اعتقادات مخالفین، آشنا می‌سازد.
وضعیت کتاب
این اثر به زبان عربی و در قرن سیزدهم هجری نوشته و در دو جلد منتشر شده است. فهرست مطالب هر دو جلد، به همراه فهرست مصادر و منابع کتاب، در پایان جلد دوم آمده است. در پاورقی‌ها علاوه بر ذکر منابع، به توضیح برخی از مطالب متن پرداخته شده است.
پانویس
- ↑ مقدمه مؤلف، ج۱، ص۴۴؛ کنتوری، میر حامد حسین، ص۸۳
- ↑ مقدمه محقق، ج۱، ص۳۵؛ کنتوری، میر حامد حسین، ص۶۹
- ↑ کنتوری، میر حامد حسین، ص۶۹
- ↑ مقدمه محقق، ج۱، ص۷-۳۰
- ↑ مقدمه مؤلف، همان، ص۴۱- ۴۵
- ↑ متن کتاب، ج۱، ص۵۱-۸۰؛ کنتوری، میر حامد حسین، ص۹۱-۱۰۵
- ↑ متن کتاب، ج۱، ص۵۱ تا ج۲، ص۴۳۹
- ↑ همان، ج۲، ص۴۵۳- ۷۴۵
- ↑ همان، ج۲، ص۷۵۳-۸۶۵
- ↑ ر.ک: پاورقی، ج۱، ص۲۱۱
- ↑ ر.ک: همان، ص۲۱۴
منابع مقاله
- مقدمه و متن کتاب.
- کنتوری، میر حامد حسین، «تهمت‌های ناروا به ساحت مقدس رسول خدا(ص)»، ترجمه «شوارق النصوص»، مترجم: محمدرضا کریمی، قم، دلیل ما، ۱۳۹۱.
منبع
ویکی نور